Sudah, al

Het voelt vandaag een beetje als de week tussen Kerst en Oud & Nieuw. Ik bedoel: de laatste dagen van het oude jaar zijn ingegaan en zometeen is daar ineens een nieuw jaar. Niet letterlijk ‘zomaar ineens’ natuurlijk, maar zo lijkt het: Zomaar ineens is het jaar voorbij en is het al januari.

Voor mij zijn dit de laatste dagen van mijn huidige levensjaar. Over een week breekt er een nieuw jaar aan, dan is het zomaar ineens al weer juli -mijn geboortemaand.
Onwillekeurig is er dan altijd een moment van terugblikken, niet per se op het afgelopen jaar, maar verder terug in de tijd. Mijn tienerjaren, twintig, dertig, veertig, vijftig, ruim over de helft van zestig….

Vroeger begonnen mijn zinnen vaak met: ”Later als ik groot ben, dan…”
En ineens is het nu al later. Groot ben ik nooit geworden, sinds de middelbare school ben ik 1,58 mtr., niet meer en niet minder.

Ik kijk waar ik nu sta, naar wat ik heb ingeleverd, maar vooral ook naar wat ik heb bereikt.
Mijn levensweg, de B67 van Haarlem naar Maassluis, kent vele omleidingen, rotondes, en stoplichten. Ook zijn er veel parkeerplaatsen en tankstations langs de weg om af en toe even te pauzeren en bij te tanken. Op sommige trajecten was het wegdek zo slecht, dat het moeilijk begaanbaar was. Hier en daar kronkelig met bochten, vele hobbels en bobbels en toch ging ik verder.

Ik volgde de weg in het pikkedonker, soms in vage mist gehuld en soms waagde ik me zelfs op glad ijs.  Steeds wist ik me aan te passen aan de omstandigheden. En als dat niet lukte, dan parkeerde ik. Soms lossen dingen vanzelf op, weet ik, maar ik leg toch de nadruk op ‘soms’.
In Duitsland hebben ze een mooi gezegde: “Durch Einfach Liegen Lassen Erledigen”, kortweg: DELLE.  Wat ermee bedoeld wordt, is dat als je een probleem even laat liggen, het dan vanzelf verdwijnt.

Wat ik daar belangrijk aan vind, is om er een evenwicht in te vinden. Wat laat ik liggen en wat vraagt toch om actie? Het is een kwestie van ondervinden en aanvoelen, als je het mij vraagt. Ik heb genoeg kunnen oefenen op de lange B67, die mij onderweg heeft gevormd. En straks ben ik klaar voor een nieuwe afslag: Hup, dan draai ik de B68 op!

Hoe hebben mijn ouders ooit hun weg kunnen vinden… die was niet altijd over land, maar ook een heel eind over zee. Waarschijnlijk vraag je je af: Hoe komt ze dáár nou ineens bij?
Dat is simpel: Gisteravond ben ik samen met mijn zusje en haar beide schoondochters -mijn nichtjes dus- naar de film geweest: “Tussen wal en schip – Geruisloos Indisch”.  

“Een documentaire waarin drie kleinkinderen samen met hun Indische grootouders het verzwegen koloniale verleden onder ogen zien. In openhartige gesprekken onderzoeken ze de erfenis van migratie, zwijgen en kolonisatie.” Met deze woorden staat het aangekondigd op de website Indisch Zwijgen.

Ik was met name nieuwsgierig, omdat ik de uitdrukking “Indisch Zwijgen” maar al te goed (her)ken. Wie van mijn Indische leeftijdgenoten niet?
Kennen wij allemaal niet een moeder, vader en ooit een oma of opa voor wie dit geldt? “Dingen” waarover niet meer gepraat wordt, wat die dingen ook geweest mogen zijn. 

In de film legde één van de oma’s aan haar kleindochter uit: “Wat gebeurd is, is gebeurd. Je kunt dat niet meer veranderen. Het heeft geen zin om er nog over te praten. Waarvoor? Je wilt je kinderen en kleinkinderen het verdriet besparen. Toch? Daarom zijn er veel Indische mensen die zeggen: Sudah, laat maar.”
Inderdaad, hoe vaak heb ik dát niet gehoord: “Sudah, al!” –een afkorting van het onuitgesprokene, maar duidelijk genoeg.

Iedere generatie zal deze film met andere ogen zien, vermoed ik.
Ik zelf herkende wel een aantal dingen en in sommige fragmenten was het alsof ik mijn eigen moeder of oma hoorde. Zinnetjes die vooral zijn blijven hangen:
Je moet je aanpassen! en Je moet flink zijn!
Ach, ook die heb ik talloze keren in mijn leven gehoord.

Door al het verhuizen is ‘aanpassen’ mij niet vreemd. Maar ik realiseer me heel goed dat dat maar peanuts is, vergeleken met hoe mijn ouders zich in hun leven hebben moeten aanpassen.
Vooral dat ‘flink zijn’ heb ik waarschijnlijk wel geërfd…
Dat ‘Indisch Zwijgen’ is dan weer niet bepaald op mijn lijf geschreven.
Ik denk dat het zwijgen van mijn ouders juist een averechtse uitwerking op mij heeft gehad. Ik neem niet echt altijd een blad voor mijn mond en gooi er juist van alles uit -soms iets te veel van het goede 😉

De andere oma uit de film zei ook iets wat me bijbleef. Dat ging over de stilte. “Dat kan heel akelig zijn,” zei ze, “maar uit stilte kan ook iets heel moois ontstaan.”
Ook dat herken ik…. de kracht van de stilte…

Ik denk dat ik na het zien van deze documentaire toch anders ben gaan kijken en denken over het fenomeen “Indisch Zwijgen”.
Niet alles hoeft uitgesproken te worden. Niet alles hoeft meteen opgelost.
Soms is het goed om het gewoon even te laten liggen. DELLE, weet je nog wel?
En dan, op een dag, is het er niet meer. Of is het veranderd. Of ben jij veranderd.
Sudah, al.